برتری(superiority) یکی از اهداف تاکتیکهای و استراتژی های فوتبال است . ایجاد برتری باعث فشار آوردن روی تیم حریف و ایجاد ابتکار عمل در تیم دارای برتری می شود. در این مقاله در مورد برتری در فوتبال صحبت خواهیم کرد.
برتری در فوتبال جیست و چند نوع است؟
پیش از اینکه وارد انواع مختلف برتری در فوتبال «superiority» شویم، لازم است ابتدا به توضیح کلی این مفهوم و نقشش در فوتبال مدرن و زمین مسابقه بپردازیم. پپ گواردیولا، سرمربی فعلی منچسترسیتی، یکی از مهم ترین افرادی است (شاید حتی مهم ترین) که طی دهه اخیر روی مفهوم برتری در فوتبال «superiority» و تکامل آن نقش داشته است. بر خلاف تصور عامیانه که سبک بازی سرمربی اسپانیایی را در تیم های تحت هدایتش «تیکی تاکا» عنوان می کنند، فوتبالی که پپ گواردیولا ارائه می دهد به «Juego De Posicion» میان تاکتیک نویسان و مربیان معروف است. وقتی او به آلمان رفت و این سبک را به بایرن مونیخ انتقال داد، تاکتیک نویسان آلمانی به آن «Positionsspiel» گفتند و حالا که او به انگلیس آمده، تاکتیک نویسان انگلیسی به آن بازی موقعیتی یا «Positional play» می گویند.
یکی از مهم ترین اصول بازی موقعیتی «Positional play» رسیدن به مفهوم برتری «superiority» در زمین مسابقه است و این مسئله تبدیل به یکی از اصول کلیدی در این سبک از بازی شده است. مفهوم برتری «superiority» را اگر بخواهیم در یک واژه خلاصه کنیم، بهترین واژه، «برتری» است. به این معنی که در این سبک سعی می شود تا بازیکنان در کنار یکدیگر همواره نسبت به حریف، در موضع “برتر” قرار داشته باشند. چه از لحاظ تعدادی، چه از لحاظ موقعیتی و چه از لحاظ کیفیتی.
گواردیولا برای رسیدن به این برتری زمین مسابقه را مطابق شکل زیر به 20 قسمت تقسیم می کند. زمین تمرینی او دقیقا به همین شکلی است که می بینید. هر یک از این 20 قسمت شرایط، تابلوهای ممنوعه و وضعیت خاص خودش را دارد. به عنوان مثال بازیکنان نباید به طور همزمان بیش از 3 منطقه افقی در یک خط را اشغال کنند. این مسئله در مورد بیش از 2 منطقه عمودی در یک خط نیز صدق می کند. به این معنی که اگر بازیکنی وارد منطقه چهارم افقی در یک خط شد و آن را اشغال کرد، یک بازیکن باید بلافاصله از یک منطقه افقی دیگر خارج شود تا بار دیگر به طور همزمان 3 منطقه افقی در یک خط توسط بازیکنان اشغال شده باشد. تمامی این قوانین برای رسیدن به یک مسئله است: «superiority».
برتری در فوتبال انواع مختلفی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
- برتری عددی overload
- برتری کیفی qualitative
- برتری موقعیتیpositional
علاوه بر این 3 مورد موارد دیگری مثل برتری روانی برتری جسمانی و موارد دیگری وجود دارد.
برتری عددی overload:
برتری عددی برتری در تعداد بازیکن تیم ما، نسبت به حریف،در هر منطقه است. البته باید دانست که این برتری عددی در یک منطقه خاص باعث خالی شدن فضا در منطقه دیگرزمین(overload to isolate) می شود که اصطلاحا به آن منطقه طرف ضعیف دفاعی هم می گویند.
برتری عددی چگونه اتفاق می افتد؟
برتری عددی اغلب،با جابجایی های پی در پی و به موقع،حاصل می شود.این حرکات شامل:جابجایی بازیکنان در مناطق مختلف زمین (خارج از پست خودشان) و حرکات با و بدون توپ متوالی جابجایی بین پست ها و تعویض موقعیت ها بصورت چرخشی(بعنوان مثال چرخش بین هافبک طراح و تدافعی)فضایابی با استفاده از توانایی وسعت دید؛ و فضاسازی..
هرچند،انجام تمرینات برتری عددی و اجرای دقیق و بدون اشتباه حرکات و جابجایی ها، در جریان بازی، دشوار (و در برخی موارد غیرممکن است) اما؛ با این حال،اگر به عنوان مربی، خلاق باشیم؛این امکان وجود دارد که بازیکنان بتوانند روی چنین حرکاتی کار کنند و آنها را به بازی خود نیز انتقال دهند.
عوامل موثر بر ایجاد برتری عددی
- حرکت بازیکنان برای ایجاد فضا و در نهایت حمایت از یکدیگر
- حرکت رو به جلو و حمله حداکثری برای نفوذ به عمق دفاع حریف
- خلاقیت(به منظورایجادو بهره برداری از فضا)
دفاع و حمله در برتری عددی در فوتبال overload
تیم ها در مناطق خاصی از زمین، جهت ایجاد برتری عددی،تلاش می کنند.
در هنگام حمله با توجه به هدف تیم؛ اگر هدف، حمله از کنار است، با ایجاد مثلث، لوزی ها در کنار زمین و استفاده از نیم فضا، متمایل شدن هافبک مرکزی به جناح؛واضافه شدن مدافع کنار به هافبک و وینگر، برتری عددی ایجاد می کنیم.
نکته مهم اینجاست که،وقتی شما در یک منطقه، برتری عددی ایجاد کنید،حریف،در منطقه ی دیگر،برتری عددی خواهد داشت..گاهی هدف تیم ها از برتری عددی در یک منطقه،خالی شدن و ایجاد فضا در منطقه دیگر است؛ و از این به عنوان نوعی تله trap استفاده می کنند.
اما در هنگام دفاع برتری عددی در هنگام دفاع،پرس را برای شما امکان پذیر خواهد نمود..اما مراقب برتری عددی حریف در جناح مقابل نیز باشید چراکه درصورت تعویض بازی از جانب حریف مستعد آسیب پذیری خواهید بود..در نتیجه اگه تیم حریف برتری عددی داره فضا و بازیکن حریف رو پوشش بدید.
درنظر داشته باشید که،ایجاد برتری عددی در دفاع،نیازمند تحرک بالا(بویژه توسط وینگر ها و هافبک ها) است.
برتری کیفی qualitative چگونه ایجاد می شود؟
درشرایطی که بازیکنان تیم حریف،در یک منطقه،برابر یا حتی بیشتر از بازیکنان ما باشد،با ایجاد برتری کیفی ( که مهارت و کیفیت بالای آنها باعث ایجاد برتری میشود) حین مالکیت،به حفظ توپ؛و گاهی،فرصت اضافه شدن بازیکنان بیشتری به حمله را می دهد ( ادغام برتری کیفی و عددی)
برتری موقعیتی positional چگونه ایجاد می شود؟
در برتری موقعیتی جایگیری بازیکنان ما نسبت به حریف در موقعیتی ایده آل تر است؛ وزمانی از برتری موقعیتی برخوردار هستیم،که بازیکنان ما در موقعیتی بهتری نسبت به حریف( در فضای خالی و اشغال آن فضا) قرار گرفته اند.
برتری عددی در فوتبال:
یکی از مهم ترین انواع مفهوم برتری «superiority»، مربوط به برتری عددی یا «Numerical Superiority» می شود. نوعی که پپ گواردیولا تاکید فوق العاده زیادی روی آن حین بازی سازی و در فاز تهاجمی دارد و بخش اعظم تقسیم بندی 20 قسمتی او نیز مربوط به تاکید روی همین مسئله می شود. برای توضیح این مفهوم ابتدا به تعریف ساده و کلی این مفهوم به همراه چند مثال می پردازیم و در ادامه فلسفه اصلی آن را همراه با مثال های مختلف مورد بررسی قرار می دهیم.
برتری عددی «Numerical Superiority» به معنای ساده یعنی رسیدن به برتری عددی در نقاط مختلف زمین، علی الخصوص در نیم فضا ها «half spaces» داشتن برتری عددی در فاز تهاجمی و در فضاهایی مشخص و تمرین شده باعث می شود تا ابتکار عمل را در اختیار داشته باشید و بتوانید حملات با کیفیت تری را روی دروازه حریف طراحی کنید.
برای درک بهتر مفهوم ابتدایی برتری عددی «Numerical Superiority» لازم است تا مثال های مختلفی را با یکدیگر مرور کنیم. به تصویر زیر دقت کنید که طراحی فرضی از دو حریف در زمین مسابقه است.
فرض کنید که تیم قرمز مالکیت را در اختیار دارد و بازیکن شماره (4) توپ را به بازیکن شماره (3) پاس می دهد. به نحوه قرارگیری بازیکنان تیم قرمز در سمت راست نسبت به هم تیمی ها و همچنین نسبت به بازیکنان حریف دقت کنید.
فضایی که با بیضی مشکی مشخص شده، بخشی از سمت راست زمین است که تیم قرمز در این قسمت دارای برتری عددی «Numerical Superiority» نسبت به تیم آبی است. این یک مثال عینی و ساده برای درک کامل این مفهوم است. در این شرایط، تیم قرمز ابتکار عمل را در یک فضای مفید در فاز تهاجمی در اختیار دارد و می تواند همراه با انتخاب های بیشتر و با کیفیت تر، حمله موثرتری را ترتیب دهد:
مصاف 2 بازیکن تیم قرمز با 1 بازیکن تیم آبی در یک فضای مهم و تاثیرگذار در فاز تهاجمیِ تیم قرمز. بازیکن شماره (11) تیم آبی بازیکن صاحب توپ را پرس می کند، بازیکن شماره (4) قرمز مطابق تصویر توپ را به مدافع راست خودی (بازیکن شماره 3) پاس می دهد.
مدافع چپ تیم آبی (بازیکن شماره 3) مطابق انتظار رو به پرس بازیکن صاحب توپ می آورد و در یک مصاف 2 در مقابل 1 بازیکن شماره (3) قرمز توپ را به بازیکن شماره (7) خودی پاس می دهد تا این بازیکن از سمت راست فرار کند.
به یک مثال دیگر از همین ترکیب این بار در مرکز زمین (نزدیک به منطقه شماره 14) دقت کنید. بازیکن شماره (4) تیم قرمز این بار توپ را به بازیکن شماره (6) خودی پاس می دهد. در مرکز زمین با دریافت توپ توسط بازیکن شماره (6) قرمز یک مصاف 3 در برابر 3 شکل گرفته است. سه بازیکن تیم قرمز در برابر سه بازیکن تیم آبی. اما با ورود مهاجم نوک تیم قرمز (بازیکن شماره 9) به منطقه ای که با مربع مشکی مشخص شده تیم قرمز دارای برتری عددی «Numerical Superiority» می شود. یک جا به جایی ساده از بازیکن شماره (9) باعث شد تا تیم قرمز در یک منطقه مشخص در فاز تهاجمی دارای برتری عددی 4 در برابر 3 شود.
حالا به بیان چند مثال عینی و مصداقی در مورد برتری عددی «Numerical Superiority» در رقابت های مختلف می پردازیم و سپس جزئی تر روی فلسفه این مفهوم متمرکز می شویم. همان طور که گفتیم، پپ گواردیولا یکی از بهترین افراد برای مطالعه روی انواع مختلف برتری «superiority»، علی الخصوص برتری عددی«Numerical Superiority» است.
به تصویر زیر دقت کنید که از دیدار منچسترسیتی مقابل منچستریونایتد در الدترافورد انتخاب شده است. به مرکز زمین دقت کنید. زینچنکو در نقش «False full-back» (توضیح مفصل فنی پیرامون این نقش) مطابق انتظار به مرکز زمین متمایل شده و کنار فرناندینیو قرار گرفته است. جلوتر از آن ها نیز گوندوعان و داوید سیلوا حضور دارند تا 4 بازیکن منچسترسیتی در مرکز زمین در برابر 2 هافبک یونایتد در فضایی که مشخص شده، صف آرایی کنند. این نمونه بارز «Numerical Superiority» است که گواردیولا همواره سعی می کند در تیم هایش به آن دست پیدا کند.
به تصاویر زیر نیز دقت کنید که از دیدار منچسترسیتی برابر واتفورد انتخاب شده است. داوید سیلوا در زمین حریف آغازگر حمله منچسترسیتی می شود (تصویر اول) و در ادامه می بینیم که چگونه سرخیو آگوئرو و لروی سانه با نزدیک تر کردن خود به داوید سیلوا در آستانه ورود به «half space» سمت چپ، در یک فضای حساس برتری عددی را برای سیتی به همراه می آورند (تصویر دوم). این یک مثال ساده دیگر در زمین فوتبال از برتری عددی«Numerical Superiority» است. سه بازیکن منچسترسیتی در مقابل دو بازیکن واتفورد.
نتیجه چه می شود؟ در تصویر بعد می بینیم که لروی سانه با استفاده از همین «Numerical Superiority» از سمت چپ آزادانه توپ را از داوید سیلوا می گیرد، فرار می کند و با یک پاس زمینی به درون باکس، سرخیو آکوئرو را با دروازه بان حریف تک با تک می کند.
برای اینکه بهتر اهمیت داشتن «Numerical Superiority» را در زمین مسابقه و در حین بازی سازی در نقاط مختلف درک کنیم، به بررسی یک مثال در نقطه مقابل ماجرا می پردازیم. به تصویر زیر دقت کنید که از دیدار منچستریونایتدِ مورینیو برابر منچسترسیتی انتخاب شده است. دیداری که منچستریونایتد عملا نتوانست در فاز تهاجمی جز چند صحنه انگشت شمار، خطری روی دروازه حریف ایجاد کند. علت این مسئله چه بود؟ نداشتن طرح و برنامه در بازی سازی برای رسیدن به برتری عددی «Numerical Superiority». این یک نمای پر تعداد از آن بازی در فاز تهاجمی یونایتد است. آنتونی مارسیال در سمت راست زمین در میان سه بازیکن منچسترسیتی گرفتار شده و هیچ بازیکن هم تیمی اش نیز استقرار درستی برای ایجاد برتری عددی «Numerical Superiority» ندارد. این حالت دقیقا عکس مفهومی است که ما تعریف کرده ایم و با عنوان برتری عددی «Numerical inferiority» شناخته می شود. یعنی نداشن برتری عددی حین بازی سازی و در فاز تهاجمی که تیمی کم اثر را روانه میدان می کند.
اما برتری عددی «Numerical Superiority» در اصل، جزئیات بسیار پیچیده تری دارد. تمامی تلاش بازیکنان درون زمین برای رسیدن به این موقعیت برتر، در حقیقت به معنای تلاش آنان برای پیدا کردن بازیکنی است تحت عنوان «Free man» یا «3rd man» (البته این دو مفهوم تفاوت پیچیده ای در جزئیات دارند که بیانش در این یادداشت نمی گنجد) و قرار دادن او در موقعیتی مناسب در فاز تهاجمی. به این معنی که شما توپ را به چرخش در می آورید، با چینش در موقعیت های درست به «Numerical Superiority» در فضاهای مختلف می رسید و در نهایت بازیکن موسوم به «3rd man» یا «Free man» را با استفاده از «Numerical Superiority» ایجاد شده، صاحب توپ می کنید تا او حمله شما را وارد فاز نهایی کند. مسئله قدری پیچیده است و بدون مثال تصویری به سختی می توان آن را بیان و طبیعتا درک کرد.
به تصویر زیر نگاه کنید که از دیدار منچسترسیتی و تاتنهام در لیگ قهرمانان فصل گذشته انتخاب شده است. بنجامین مندی توپ را در سمت چپ در اختیار دارد. رحیم استرلینگ، داوید سیلوا و سرخیو آگوئرو به خوبی با قرار گرفتن صحیح در فضاهای مختص خود، در یک باکس مشخص، «Numerical Superiority» را با برتری 4 در برابر 3 برای منچسترسیتی به همراه آورده اند.
در تصویر بعد می بینیم که توپ به آگوئرو رسیده و بازیکنان تاتنهام سعی در نزدیک شدن به او می کنند تا برتری عددی «Numerical Superiority» ایجاد شده را جبران کنند. اینجاست که تعریف «Free man» خودنمایی می کند. تلاش بازیکنان تاتنهام برای حضور در سمت راست خودی و محدود کردن فضا برای بازیکنان سیتی باعث شد تا برناردو سیلوا (دایره قرمز) در سمت راستِ سیتی تبدیل به بازیکن آزاد یا «Free man» منچسترسیتی شود.
در تصویر آخر نیز می بینیم که چگونه آگوئرو به خوبی انتظار رخ نمایی سیلوا را به عنوان «Free man» می کشد و با یک پاس ساده او را در فضایی استثنایی صاحب توپ می کند. سیتی به این ترتیب می تواند گل دوم خودش را در اتحاد روانه دروازه تاتنهام کند. این فلسفه واقعی برتری عددی «Numerical Superiority» است. شما توپ را در فضاهای مختلف به گردش در می آورید، به برتری عددی «Numerical Superiority» دست پیدا می کنید و آن گاه به دنبال بازیکن آزادی برای دادن پاس هستید که حمله شما را نهایی کند. این بازیکن آزاد می تواند در نقاط مختلفی خودنمایی کند. مهم این است که بازیکنان درک درستی از رسیدن به برتری عددی «Numerical Superiority» داشته باشند.
آنچه تاکنون با یکدیگر مرور کردیم، آموزش های تئوری است که در کلاس های مربی گری دنیا برای تعریف مفهوم برتری عددی «Numerical Superiority» ارائه می دهند و زوایای مختلف آن را برای مربیان باز می کنند. گام بعدی اما راهکارهای عملی در زمین مسابقه و تمرینات برای رسیدن به چنین موقعیت هایی در زمین مسابقه است. همان راهکارهایی که به عنوان مثال پپ گواردیولا در تمرینات به طور عملی با بازیکنانش تمرین می کند تا آن ها بتوانند در طول مسابقه خودشان را در چنین موقعیت هایی قرار دهند در آینده سعی خواهد شد تا جایی که قالب یک یادداشت به ما اجازه می دهد، از روش های عملی در تمرینات نیز برای رسیدن به برتری عددی «Numerical Superiority» در زمین مسابقه صحبت کنیم.
در کتاب زیر نمونه تمرینات مناسب برای آموزش برتری در فوتبال را می توانید پیدا کنید.
معرفی و دانلود کتاب 85 تمرین اختصاصی گواردیولا
کتاب تمرینات گواردیولا – کتاب 85 تمرین پاسکاری، حفظ توپ، تکنیکی و سرعتی به زبان فارسی